Türkiye'de Yabancılara Yasak Olan Meslekler
Nitelikleri gereği T.C Vatandaşı olmayanların ülkemizde bazı meslekleri yapmaları bu meslekte çalışmaları kanunen yasaktır. Bu yazımızda perakendekulis.com ailesi olarak okurlarımızı bu konu hakkında ve bilgi edinmek isteyen takipçilerimizi aydınlatmak için araştırmalar yaparak yazıya döktüğümüz makalemizi okuduğunuzda Türkiye'de yabancılara yasak olan meslekler hakkında bilginiz olacaktır.
Bu konudaki ayrıntılı düzenleme 2007 sayılı Türkiye’deki Türk Vatandaşlarına Tahsis Edilen Sanat ve Hizmetler Hakkında Kanun ile yapılmıştı. Dolayısıyla bu Kanunda belirtilen mesleklerde yabancı uyruklular çalışamıyordu. Ancak daha sonra 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun 35 inci maddesiyle bu Kanun 6 Eylül 2003 tarihi itibariyle yürürlükten kaldırıldı.
Bir başka yabancıların çalışma şartı; talep edilen mesleğin yabancılara yasaklanmamasıdır. Yabancıların İkamet ve Seyahatları Hakkmdaki Kanunun 15. maddenin ilk fıkrası “yabancılar Türkiye’de ancak kanunun kendilerine men etmediği işleri tutabilirler” demek suretiyle yabancıların çalışmasına bir ön şart getirmektedir. Pasaport Kanunu da benzer bir hüküm getirerek yabancıların çalışmasına sınırlama getirmektedir. 1932 yılında yürürlüğe giren 2007 sayılı Türkiye’de Türk Vatandaşlarına Tahsis Edilen Sanat ve Hizmetler Hakkında Kanun yabancılara yasak olan meslekleri belirtmişti. Kanunun 1. maddesine göre; fotoğrafçılık, berberlik, bakıcılık, bekçilik, kapıcılık, hizmetçilik, eğlence işleri, şarkıcılık borsa aracılığı ve simsarlık, elbise, şapka ve ayakkabı üreticiliği, devlet özelinde bulunan maddelerin satıcılığı, rehberlik, inşaat işçilikleri, şoförlük, veterinerlik ve kimyagerlik meslekleri yabancılar yasaktır. Ayrıca, Kanunun 2. maddesine göre; Bakanlar Kurulu izin vermedikçe makinistlik pilotluk ve kamu işçiliği hizmetleri yabancılar tarafından yapılamaz. 4817 sayılı Kanun ile 2007 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılsa da yabancılara yasak olan meslekler diğer kanunlarda önemli ölçüde korunmaktadır.
Sağlık alanı yabancılara yasak mesleklerin en fazla olduğu alanlardandır. Bu alanda Türk vatandaşlara hasredilen mesleklerle ilgili en önemli düzenleme 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanundur. Kanun doktorluk mesleğinin yapılabilmesi için Türk vatandaşlığı şartını getirmekteydi. Kanunun 1. maddesinde değişiklik yaparak 2011 yılında çıkan bir KHK ile doktorluk yabancılara yasak mesleklerden çıkartılmıştır. Aynı KHK ile 6283 sayılı Hemşirelik Kanununda”0 değişiklik yapılarak hemşireler için Türk olma şartı kaldırılmıştır. Bu kanun değişikliği doğrultusunda yabancı sağlık meslek mensuplarının çalışma şartlarını düzenleyen yönetmelik bir sonraki yıl çıkarılmıştır. 1219 sayılı Kanunun diğer maddelerinde hüküm altına alınmak üzere dişçilik, ebelik ve hastabakıcılık meslekleri için Türk olma şartı devam etmektedir. Benzer şekilde, 6197 sayılı eczacılar ile ilgili Kanunda ve veteriner hekimliği ile ilgili Kanunda Türkiye’de eczacılık ve veterinerlik yapabilmek için Türk vatandaşı olmanın şart olduğu düzenlenmiştir. Fakat gidişat bu mesleklerin de yabancılara yasak olmaktan çıkacağı yönündedir. 663 sayılı KFIK aynı zamanda sağlık kuruşlarında yabancı uzmanların da çalıştırılabileceğini düzenlenmiştir. Buna karşın Hususî Hastaneler Kanunu uyarınca Özel hastanelerde sorumlu müdürlük için Türk vatandaşı olma şartı devam etmektedir.
Türk gemilerinde ve sularında faaliyette bulunulan nitelikli meslekler açsısından denizcilik alanı genelde Türklere özgüdür. Cumhuriyetin kurulmasından yalnızca birkaç sene sonra Kabotaj Kanunu ile bir bağımsızlık ve egemenlik göstergesi olarak Türkiye sahillerinde genelde Türk vatandaşlarının çalışması esas alınmıştır. Türk Uluslararası Gemi Sicil Kanununa göre Türk olarak tescil edilen gemilerde ve yatlarda kaptanın Türk olması şarttır. Kabotaj Kanununa göre ise sahillerde yolcu taşımak, liman işleri yapmak ve kılavuzluk Türk vatandaşlarına hasredilmiştir. Ayrıca Kanunda diğer maddelerde geçtiği üzere balık, istiridye, midye, sünger, inci. mercan vb. ihracı, dalgıçlık ve arayıcılık, kılavuzluk, çarkçılık, katiplik ve tayfalık da yabancılara yasaktır.
Adalet alanının istihdam açısından yabancılara neredeyse tamamen kapalı olduğu söylenebilir. Kamu görevlisi hükmündeki hakim ve savcılık meslek mensupları ve diğer yardımcı personel dışında serbest olarak çalışabilen noterler ve avukatlar da Türk vatandaşı olmak zorundadır. Noterlik Kanununa göre noterlik stajına kabul edilebilmek için ve Avukatlık Kanununa göre Avukatlığa kabul edilebilmek için Türk vatandaşı olmak gerekir. Benzer bir şekilde. Gümrük Kanuna göre gümrük müşavir ve yardımcısının Türk olması zorunludur. Son olarak kamu kurumlarının güvenlikleri ile ilgili Kanun uyarınca sadece Türkler özel veya kamu kuruluşlarında güvenlik görevlisi olarak çalışabilirler.
Özet olarak yabancılara yasak olan meslekler şunlardır:
* Dişçilik
* Ebelik
* Hastabakıcılık
* Eczacılık
* Veterinerlik
* Özel hastanelerde sorumlu müdürlük
* Kara suları dahilinde kaptanlık, balık, istiridye, midye, sünger, inci, mercan vb. ihracı, dalgıçlık, arayıcılık, kılavuzluk, çarkçılık, katiplik, tayfalık
* Avukatlık
* Noterlik
* Gümrük müşavirliği
* Özel veya kamu kuruluşlarında güvenlik görevlisi
* Eczacılık
* Veterinerlik
* Özel hastanelerde sorumlu müdürlük
* Kara suları dahilinde kaptanlık, balık, istiridye, midye, sünger, inci, mercan vb. ihracı, dalgıçlık, arayıcılık, kılavuzluk, çarkçılık, katiplik, tayfalık
* Avukatlık
* Noterlik
* Gümrük müşavirliği
* Özel veya kamu kuruluşlarında güvenlik görevlisi
Türkiye’de yabancılara yasaklanan meslekler kuralına Türk soylu yabancılar istisna oluşturur. Burada hatırlatmak gerekir ki, Türk soylu yabancılar çalışına izninden muaf tutulmamışlar, sadece değerlendirme kriterlerinden muaf tutulmuşlardır. O halde Türk soylu yabancılar çalışma izni alarak çalışacaklar, bununla birlikte yabancılara yasaklanan meslekleri de serbestçe yapabileceklerdir. Dikkat edilmelidir ki, Türk soylu yabancıların çalışmalarına dair yapılan değişiklikler ve 4817 sayılı Kanun ve ilgili mevzuatı, yabancılara yasak mesleklerle ilgili herhangi bir hükmü içermemektedir.
Yabancılara serbest olmasına karşın Türkiye’de yapacağı mesleklerle ilgili olarak ayrı, zorlaştırıcı kurallar mühendis ve mimarlar için geçerlidir. Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanununa göre; Türkiye’de mühendislik ve mimarlık mesleklerinin icra edilebilmesi için, ihtisasa uygun bir odaya kaydolunmasın!n zorunlu olduğu, yabancı mühendislerin ise Bayındırlık ve İskan Bakanlığı (şimdi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı) ile Odalar Birliğinin (TOBB) görüşleri alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca verilen çalışma izni ile çalıştırılabileceği ve Türkiye’de bir aydan fazla kalmaları halinde, ihtisaslarına en yakın odaya geçici üye olarak kaydolmaları gerektiği hükme bağlanmıştır. Ayrıca, yabancı müteahhit veya yabancı kuruluşların, Türkiye’de Devlet daireleri ile resmi ve özel kuruluş ve şahıslara karsı resen veya yerli kuruluşlarla birlikte taahhüt ettikleri mühendislik veya mimarlıkla ilgili islerde, yalnız bu işe münhasır kalmak kaydıyla, çalışma izni verilebilir.
Yabancılara serbest olmasına karşın Türkiye’de yapacağı mesleklerle ilgili olarak ayrı, zorlaştırıcı kurallar mühendis ve mimarlar için geçerlidir. Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanununa göre; Türkiye’de mühendislik ve mimarlık mesleklerinin icra edilebilmesi için, ihtisasa uygun bir odaya kaydolunmasın!n zorunlu olduğu, yabancı mühendislerin ise Bayındırlık ve İskan Bakanlığı (şimdi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı) ile Odalar Birliğinin (TOBB) görüşleri alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca verilen çalışma izni ile çalıştırılabileceği ve Türkiye’de bir aydan fazla kalmaları halinde, ihtisaslarına en yakın odaya geçici üye olarak kaydolmaları gerektiği hükme bağlanmıştır. Ayrıca, yabancı müteahhit veya yabancı kuruluşların, Türkiye’de Devlet daireleri ile resmi ve özel kuruluş ve şahıslara karsı resen veya yerli kuruluşlarla birlikte taahhüt ettikleri mühendislik veya mimarlıkla ilgili islerde, yalnız bu işe münhasır kalmak kaydıyla, çalışma izni verilebilir.
Yorum Gönder